भिम राई
खोटाङ जिल्लाको सदरमुुकाम दिक्तेलमा रहेको नगरपालिकाले यस बर्ष मौसम प्रतिकुुलताको बीचमा ऐतिहासिक मुन्धुम अन्तर्राष्ट्रिय चित्रकला प्लेन एअर कार्यशाला सम्पन्न गरेको छ । नेपाल बाहेक बाहिरि १४ वटा देशका ख्याति प्राप्त चित्रकारहरुको सहभागीता रहेको कार्यशालाले खोटाङ जिल्लाको अलवा नेपाली समाजमा केही नया भाष्यहरुलाई जन्म दिन सफल बनेको छ ।
पहिलो त चित्रकला भनेको पनि अरु जस्तै महत्वपूर्ण विधा हो । यो विधामा पनि व्यवसायीक बन्न सकिन्छ । यसबाट पनि सम्मान सहित आय आर्जन समेत गर्न सकिन्छ भन्ने भाष्य निर्माण भएको छ । यो भाष्य खोटाङ जिल्लाको सदरमुुकाममा रहेको नगरपालिकाबाट शुुरु हुनुु महत्वपूर्ण संयोग पनि हो ।
यसले ग्रामिण भेगमा नक्सा कोरेर कपिको पाना खेर फालिस् ? भनेर गालि गर्ने आदरणीय अभिभावकहरुको लागि निकै महत्वपूर्ण रहने भयो । बालबालिकाले किन ड्रोइङ गर्ने भन्ने जवाफ दिन सक्ने भएका छन् । उता रातदिन घोकन्ते विद्या सबै भन्दा ठुलो हो भन्ने गुुरु गुुरुआमा तथा बेला मौकामा नराखी नहुने भएकाले राखिदिउँ न भन्दै अतिरिक्त क्रियाकलाप भित्र चित्रकला घुसाईदिने शिक्षण पद्धतीलाई अव भने जवाफ दिन बाध्य बनाएको छ ।
वास्तवमा चित्रकला एउटा नविनतम प्रतिभा हो र यसले पनि राष्ट्रिय अन्तर्रराष्ट्रिय क्षेत्रमा नाम चिनाउन र जीवन पाल्न सकिन्छ । भन्ने भाष्य निर्माण हुनुु खोटाङ जिल्लामा भएको मुुन्धुम अन्तर्राष्ट्रिय चित्रकला प्लेन एअर सफल बनेको छ ।
धेरै वर्ष अगाडि अरनिको (लिच्छवी कालिन कलाकार) भन्ने कालिगढ अर्थात कलाकारले छिमेकी राष्ट्र चिनमा गएर बनाएको तस्विर र यसले विस्वमा निर्माण गरेको सन्देशको पुुनारवृत्ति नाम राखेको चर्चा सेलाउँदै गएको बेला यो महत्वपुर्ण काम भएको छ । (अरनिको उपनाम बलबाहुु, आनिक आदी सन् ‘१२४५–१३०६’ प्रसिद्ध कलाकार तथा नेपालको राष्टिय विभुति हुन् )
खोटाङ जिल्ला आफैमा लैनसिँह बाङ्देलको पुुख्र्यौली जिल्ला हो । खोटाङको राखा बाङ्देलबाट दार्जिलिङ पुुगेका नाछिरिङ राईहरुको सन्तानका रुपमा लैनसिहँ बाङ्देलको जन्म भयो (वि.स. १९८१–२०५९) अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा नाम कहलिएका कलाकार बाङदेल चित्रकलाको अलवा साहित्यीक क्षेत्रको उज्जवल नाम खोटाङ सँग जोडिएको छ । यसो भनिरहँदा खोटाङ जिल्लामा कलाक्षेत्रमा लाग्ने थुप्रै कलाप्रेमीहरु हुनुु भएकै हो । राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय रुपमा समेत ख्याति प्राप्त कलाकार अन्य विधामा थुप्रै रहनुु भएको छ ।
यद्यपी यस पटक समय महत्वपूर्ण रहन गयो । स्थानीय सरकारले काठमाडौँमा रहेको वरिष्ठ चित्रकार धनुु याक्खाको सहकार्यमा १४ वटा बाहिरि मुुलुुकका २० जना चित्रकार र नेपालका २४ चित्रकारहरुको जमघट गराउनुु आफैमा चुनौति पुुर्ण काम भएका छन् । जम्मा ४ दिनको खोटाङ बसाईमा दिक्तेल बजार आसपासको क्षेत्रमा भएको भव्य स्वागत तथा स्थान अवलोकनले चित्रकला व्यवसायीक विधा हो भन्ने बनाएको छ । करिब एकसय बढी क्यानभासहरु निर्माण भएका छन् । सामुदायीक तथा नीजि विद्यालयका विद्यार्थीहरुले चित्रहरुको अवलोकन मात्र गरेका छैनन् । उनिहरुले समेत चित्रहरु प्रस्तुुत गरेका छन् । यसले केही न केही अवश्य उर्जा थपेको छ ।
अर्को मुुन्धुम नाम अव एकल रहेन भन्ने भाष्य निर्माण भएको छ । मुुन्धुम एक नया सभ्यताको शुरुवातकालिन दर्शन हो । यसको अनुुशरण गर्दै जाँदा भएको विकासलाई नामकृत गर्न यो कार्यशाला सफल बनेको छ । मुुन्धुम शब्द १४ देशका २० जना ख्याति प्राप्त व्यक्तिको मन मस्तिष्कमा परेको छ । उनिहरुले आफ्नो देशमा यसका बारेमा केही न केही बोल्ने छन् । लेख्ने छन् । कोर्ने छन् । हिजो सम्म मुन्धुुम कुनै एक जातिय समुुदाय विशेष मानिदै आइए पनि अब त्यो यस्तो रहेन । दिक्तेल रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिकाले खडा गरेको यो नया भाष्यले मुन्धुम साझा सभ्यता हो भन्ने प्रमाणित गरेको छ ।
जे जसो भएपनि प्रतिकूल मौसमका वावजुद खोटाङमा ‘मुन्धुम अन्तर्राष्ट्रिय चित्रकला प्लेन एयर कार्यशाला तथा प्रदर्शनी’ सम्पन्न भएको छ । जिल्लाको धार्मिक, साँस्कृतिक र पर्यटकीय क्षेत्रको विकास गर्दै पर्यटन प्रवद्र्धन गर्ने उद्धेश्यले दिक्तेल रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिका र धनु आर्ट स्टुडियोले आयोजना गरेको पाँच दिने मुन्धुम अन्तर्राष्ट्रिय चित्रकला प्लेन एयर कार्यशाला तथा प्रदर्शनी शनिबार सम्पन्न भइन सक्यो । जिल्लाको धार्मिक, साँस्कृतिक र पर्यटकीय क्षेत्रको विकास गर्दै पर्यटन प्रवद्र्धन गर्ने उद्धेश्यले असोज १७ गतेदेखि चित्रकला प्लेन एयर कार्यशाला तथा प्रदर्शनी सुरु भएको थियो ।
सरस्वती माबिको प्रांगणमा आयोजित कार्यक्रम युवा तथा खेलकुद मन्त्री डिगबहादुर लिम्बूको प्रमुख आतिथ्यता रहेको थियो । चित्रकला तथा प्रदर्शनीमा नेपाल सहित अष्ट्रेलिया, बंगलादेश, भुटान, चीन, जापान, इजिप्ट, भारत, लातभिया, लिथुआनिया, दक्षिण कोरिया, अमेरिका, युक्रेन र भियतनामका चित्रकार आएका थिए । २० जना विदेसी र २५ जना स्वदेसी चित्रकारले दिक्तेलको मझुवागढी, भवनगैरा, हाटडाँडा, शंखधर शाख्वा र शुभम फाउण्डेसनमा पुगेर क्यान्भासमा उतारेका थिए । कलाकारले क्यानभासमा उतारेका लाइभ चित्रकलालाई केही समयपछि काठमाडौं आर्ट ग्यालरीमा लगेर प्रदर्शनीको योजना बनाइएको मेयर तीर्थराज भट्टराईले जानकारी दिनुभएको छ ।
